Lo 25 de noveme passat a Bordèu e lo 15 de genèr a Tolosa, servicis deu rectorat, collectivitats territoriaus, sindicats, e associacions qui òbran au desvolopament de l’ensenhament de las lengas regionaus, que s’amassèn au parat deu conselh academic de las lengas regionaus. Los dus purmèrs conselhs despuish la mesa en plaça de la refòrma deu licèu e deu bachelierat, e donc lo parat de tirà’n un purmèr bilanç. 

L’Ofici public de la lenga occitana que podó, peu purmèr còp, obtiéner deus quate rectorats pertocats (Bordèu, Lemòtges, Tolosa, Montpelhièr) l’ensemble de las chifras correspondentas aus efectius e a las òras d’ensenhament dens los diferents nivèus. Vertat que nos semblava essenciau de poder hicar au par ua situacion academica cap a l’auta, mei que mei quan cau avalorar los purmèrs efèits d’ua refòrma nacionau.

Si nos en tienem au 2^au grad – non parli pas d’umor, ailàs – que constatam ua aumentacion deus efectius en collègi dens las academias de Bordèu e de Lemòtges, mes ua baishassa de las maishantas dens l’academia de Montpelhièr, mentre que los en licèu que baishan beròi augan, e açò, sus las tres academias qui an desvolopat mei hòrt l’auhèrta d’ensenhament (Bordèu, Montpelhièr e Tolosa).

E si dauvuns qui volerén minimizar la situacion e parlan d’ua baisha « costumèra » enter lo collègi e lo licèu, qui n’averé donc pas arren de vertadèrament significant en aquesta rentrada, aqueste argument non tien pas cap a las estatisticas. Si la baisha n’ei pas lhèu autant espectaculara per l’academia de Bordèu, qu’ei totun mei importanta que las annadas passadas, e qu’ei brutau per las academias de Tolosa e Montpelhièr. Solide, que cau estar prudents sus ua purmèra rentrada, sustot dab modalitats de la refòrma qui estón tardivas. Que i a un temps necessari de « digestion ». Malaja, be podem har la jòga que lo temps non serà pas en la nosta favor.

Lo ministèri que nos avè presentat aquera refòrma com ua escadença, en s’arrapar probable ad aquera shètra concession de darrèra minuta : « l’ensenhament d’especialitat » ; 7 òras d’ensenhament au lòc de 3, pas nat dobte que i ganhèrem, segur tot parièr com 2 + 2 e son 4.

E totun, a maugrat de non pas aver deishat nosautes d’avisar cap a l’insufiséncia d’aquera oportunitat enganavista, dab ua mesa en concurréncia inedita deus ensenhaments, que semblaré que los parents e los escolans n’avossen pas trobat lo camin cap tà l’equacion simplissima deu ministèri.

Uei lo dia, devant lo constat clar qu’aquera refòrma a desquilhat los efectius en licèu, que vos vedem a brandir ua navèra escadença « a sasir » : lo parat d’estar innovant, d’estar « disruptiu », perpensar entà rénder aqueth ensenhament mei atractiu. Que conèishi aqueth devís de tròp – « har miélher dab mensh » – qui n’a per objectiu que de justificar ua societat de la concurréncia, per’mor qu’ei de la concurréncia qui gessirà la vertat, qui sortirà la causida mei bona peu consumidor. Mès, e desiram que los nostes escolans e sian consumidors ?

Solide que contunharam a har la dança deu vente, mes aqueth capborrudèr dens ua refòrma dramatica per las lengas regionaus que ditz duas causas deus nostes desacòrds dab lo cap actuau de l’Educacion nacionau.

La purmèra, qu’ei ua concepcion deu desvolopament pedagogic deu mainatge, e deu ròtle de l’aprentissatge de las lengas regionaus per la ciutadanetat. Shens entrar dens ua grana demonstracion, apréner ua lenga deu territòri, qu’ei experimentar e conéisher en pregondor l’endret on demoram, estacar-s’i, apréner la diferéncia qui i ei, entà miélher acceptar-la e compréner-la quan arriba d’aulhors ençà. En un mot com en cents, que’m sembla que s’ageish de respóner a l’ua de las missions màgers de l’escòla de la Republica : apréner aus nostes mainatges lo víver amassa, au còr d’ua comunautat nacionau traucada de diversitat. 

La segonda, qu’ei de considerar que lo desvolopament de l’ensenhament de las lengas regionaus que respon a objectius plan mei largs. Qu’argüim qu’aqueth ensenhament a de har l’objècte d’un tractament particular, per’mor qu’aqueras lengas e son miaçadas de desaparéisher, au contra d’autas lengas o d’autas disciplinas. Badonc, a nat moment, la sauvaguarda de  las lengas regionaus n’ei pas apareishuda com un objectiu valeder peu ministèri de l’Educacion nacionau.

Atau, aquera refòrma que revèla sustot a quin punt la sauvaguarda de las lengas regionaus ei un impensat de l’Estat. Pas nada estrategia reau, pas nada huelha de rota, pas nat pilòt.

Que soi batlèu a pensar que la quita natura d’aqueras lengas – permor que son « de territòri » e donc pas unifòrmament presentas capvath lo país – e son un empach : la cultura politica francesa qu’ei plan mei banhada de la nocion d’egalitat que d’equitat, e que sembla que sia hèra malaisit per dauvuns d’i trobar ua nocion d’interès generau, meilèu que d’interès particular a comunautats lingüisticas.

De mei, hèra de representants de l’Estat que’ns renvian a ua “gestion en territòri”. Qu’ei desbrembar pro lèu que la decentralizacion n’ei pas enqüèra que hèra parciau dens lo noste país, e préner la risca de l’incoëréncia mei destructora.

Pròva provanta, la refòrma deu bachelierat e deu licèu, qui sapa e contraditz tots los esfòrç, e tanben los miats dab los servicis desconcentrats de l’Estat, entà intensificar la transmission per l’escòla.

Charline Claveau-Abbadie

Presidenta de l’Ofici public de la lenga occitana

Conselhèra regionau Navèra-Aquitània, delegada a las lengas e culturas regionaus