L’actualitat de l’Ofici : letra obèrta de la Presidenta

L’editorialista deu Jornalet que comentava non i a guaire un cèrt nombre de decisions votadas au còr de l’Ofici public de la lenga occitana e relativas aus mèdias occitans. A la lectura d’aqueth editoriau e de quauques hialats sociaus – a’n créder que la Pravda non m’estó pas liurada aqueth quite dia – que’m semblava utile de poder respóner a un cèrt nombre de contravertats. Atau que’m preni la risca d’opausar a l’extravagància dramaturgica de quauques perpaus, l’ariditat qui pòt a còps vestir l’exercici de la democracia representativa. Solide, lo títol d’aquesta tribuna qu’ei aperaire, lo contiengut lhèu pas tant, com sovent.

Purmèra revelacion, tà començar : quid deu « politburo » ? Quí ei ? Çò qui hè ? Quins son los sons hialats ?

Ailàs, que seretz decebuts de constatar que l’Oplo n’ei pas un gabinet escuranhós de tecnocratas qui distribueishen los dinèrs segon las soas aconsialhas deu moment. Au lòc d’aqueths ipotetics florentins, sheis elejuts (tres per Region, dont un gessit de l’oposicion per la Navèra-Aquitània) e dus representants de l’Estat reünits au còr d’ua Assemblada generau. Que son eths, e eths sonque qui pòrtan la responsabilitat de las decisions de l’Ofici e qui an de’n respóner.

Qu’ei democracia representativa sonque, aqueth metòde arcaïc e passat…

De mei, l’Oplo n’ei pas un satellit autonòme. Qu’ei l’apèr de las Regions e de l’Estat. Tà çò qui ei de las subvencions votadas aus operators – ua part de l’activitat de l’Ofici, mes pas la sola – cada Region que’s guarda las prerogativas suus dossièrs sons. Se ac hèm tot entà desvolopar critèris d’intervencion comuns e d’armonizar autant qui’s posca los nostes sostiens, cada Region que’s guarda totun lo darrèr mot tà çò qui ei deu son programa d’ajuda.

Atau, qu’ei d’usatge entà cada Region d’enterinar las decisions de l’auta au còr de las amassadas generaus, çò qui n’a totun pas jamei empachat escambis nombrós.

Segonda revelacion, pas nat « assassinat », ni tanpòc pas nada temptativa de murtre dab premeditacion cap aus mèdias occitans, çò cranhi – que’m rendi compte qu’aquesta tribuna e vad chic a chic mensh crostilhosa.

Tà çò de La Setmana, a trucas de repepiejar, las Regions non l’an pas jamei ajudada, pas mei briga que nat aute organe de premsa escriuta occitana. La rason : ua linha deontologica cap au respècte de la libertat de la premsa. Que’s tròba que i a un quadre reglamentat – criticable probable : las ajudas d’Estat a la premsa, sensadas reünir las condicions d’exercici d’ua premsa libra e independenta.

Per contra, vertat ei que La Setmana e patí de l’arrèst de las ajudas a la societat Vistedit tà editar las revistas joenessa, deu hèit de la mutualizacion deus mejans au còr de l’enterpresa. Aquera decision qu’estó l’arribada en cap d’un long procediment de reflexion e d’acompanhament de la part de las institucions, com ac expliqui au près de France 3, clarament b’ac espèri.

Atau, quan Vistedit anóncia 150 abonaments entà cadua de las duas revistas en 2018, mentre que lo nombre de mainatges escoliats au purmèr grad entà l’ensenhament bilingüe e capvath lo sol territòri de l’Oplo qu’ei de cap a 10 000, – donc autantes parents d’escolans e un cèrt nombre d’ensenhaires – que s’i pòt pensar que la responsabilitat cap a la vitabilitat deu projècte qu’ei ací collectiva. E tà çò de La Setmana, au seguit de l’anóncia de l’arrèst de las subvencions a Vistedit, las duas Regions que’u perpausèn crompa d’espaci publicitari per ua soma de 9 000 €. Aquera proposicion n’estó dongas pas retienguda, tròp tard dilhèu, mes aquera possibilitat qu’averé podut estar evocada amassas las annadas precedentas.

Adara la FIMÒC. En 2017, l’Oplo qu’amassè las ràdios occitanas atau com la FIMÒC. Non crei pas de tradir los escambis qui’s tiengón aqueth dia en díser que la grana majoritat deus actors presents e partatjavan un constat de mauescaduda cap a çò qui estó l’ensai de mutualizacion aviada dab la FIMÒC. Totun, los elejuts de l’amassada generau que volón temptar lo còp un còp de mei, en tornar arrecondusir ua ajuda de 30 000 euros acordada a la FIMÒC, entà que l’equipa e podosse concertar las ràdios e perpausar un projècte navèth. Aquera concertacion n’avó malurosament pas lòc. E puish com l’Oplo e finançava ua estructura dont èra lo quite objècte, n’i avè pas nada rason que’s substituísse hens la mesa en òbra.

Tà çò de Ràdio Occitania, com n’ei pas ua associacion cofinançada per la Region Navèra-Aquitània, que dèishi lo suenh a la Region Occitania de’n respóner.

Qu’espèri, en brembar brèument las situacions d’aqueths diferents projèctes, assegurar los lectors que non s’ageish pas de decisions dorivas, mes au contra, de decisions qui estón pesadas, e dont las condicions estón partatjadas e anonciadas dab los principaus pertocats.

Qu’ei de dòu har qu’aqueths exemples e relhèven deu sector deus mèdias, lhèu lo mei fragile de tots, puish a qu’es behida lo qui rebat lo mei crudèlament l’estat de la lenga. Totun, que i a tanben escadudas de las bèras en aqueth maine, e au contra de çò qui’s sembla espandir, lo noste sostien financèr o politic non s’ei pas apetitit. Atau – non parlarèi pas ací que de la Region Navèra-Aquitània dont e mestregi las honts – en 2017, l’ajuda cumulada aus mèdias occitans èra de 197 00à €, distribuida sancèrament per l’Oplo. En 2019, aquera soma que puja a 319 500 € dont 169 500 € e vienen de l’Oplo puish a qu’avem podut mobilizar crèdits de la politica numerica de la Region Navèra-Aquitània.

Non s’ageish donc pas de « tuar » los mèdias occitans, mes plan, com tà quin que sia projècte entau quau e nos sollicitan, de’n jutjar la vitabilitat, lo « benefici sociau » o lo benefici d’« usatge » que sia taus locutors o los en deviéner. Aquò n’ei pas lo sol critèri, solide, mes qu’ei important.

Non s’ageish pas tanpòc de redusir ad arren las politicas publicas destinadas a sauvar la lenga occitana, com ac èi podut léger còps que i a.

Qu’agim hens l’encastre budgetari qui ei lo noste : un budget votat per assembladas regionaus, eth medish constrenhut principaument per las dotacions de l’Estat a las collectivitats – en baisha – e contractes financèrs dab l’Estat qui apèran tanben baishas de las despensas de foncionament – las subvencions aus operators que relhèvan deu foncionament – desempuish 2018.

Totun, hens aqueth contèxte, los elejuts qui èm – dab l’ajuda preciosa deus tecnicians – n’avem pas deishat de cercar mejans mei entà finançar la politica lingüistica. Que sia en demandar ua aumentacion deu budget regionau dedicat – tà çò de la Navèra Aquitània, ua aumentacion de 70 000 euros au foncionament de l’Oplo ; o enqüèra en anar trobar marges de manòbra au còr de las autas politicas regionaus : per exemple per la Navèra-Aquitània, au títol de la politica numerica e deu contracte d’objectius e de mejans deu servici public audiovisuau au profieit d’ÒC tele, au títol de l’economia sociau e solidària entà finançar per mieitat lo pòste de direccion deu projècte « La Ciutat » a Pau, o enqüèra au títol de l’ajuda a l’equipament culturau entà investiments en materiau au profieit de Ràdio País ; enfin en mobilizar crèdits europèus – finançament d’un estudi sociolingüistic peu programa Interreg.

Tà acabar, e tà non pas parlar que deu programa d’activitat « realizat » de la Navèra Aquitània au còr de l’ÒPLO, qu’ei passat de 759 500 euros en 2016 a 771 850 euros en 2019, hens un contèxte generau de baisha budgetària au còr de las collectivitats territoriaus.

Mei generaument, los frais de foncionament de l’Ofici qu’arrepresentan 10% deu son budget totau. E quan aqueth budget n’ei pas completament despensat, qu’èm atentius, cada an, a çò que sia utilizat entà ajudas aus operators.

Jo n’inventi pas aqueras chifras, que las troberatz suu site de l’Ofici.

Mes la logica que vòu que çò qui ei balhat a un projècte non ac pòt pas estar, o pas autant, a un aute. E hens un encastre budgetari qui n’ei pas extensiu, los elejuts, qu’an a har causidas. Entà nos ajudar en aquera causida de las prioritats, qu’avem tanben organizat un cicle de concertacion en 2018 (5 talhèrs de concertacion, 180 participants) e qu’avem ensajat d’estar fidèus au bilanç d’aquera concertacion.

Mes de faiçon elementària, har causidas qu’ei tanben decéber demandas.

Qu’ei justament per’mor qu’èm purmèr de tot elejuts, guarants deu bon usatge de la moneda publica, e qu’avem a rénder comptes aus contribuidors que nos i hèm tà har-las, aqueras causidas – qué seré ua politica qui non haré pas que de tornar miar eternaument aqueras ajudas e accions? -, e de har-las dab atencion e justessa.

D’aulhors, pas nada decision presa ad escurs de quauque salon guarnit, los verbaus de totas las instàncias de l’Oplo que son de teledescargar sus lo son site, e qu’avem hèit la causida de rénder compte de l’ensemble deus debats e de las intervencions deus membres, meilèu que de non pas presentar que relhevats de conclusions lapidaris.

Que convidi los qui’s pensan que l’Ofici e jogaré « musica celèsta per las aurelhas deus jacobins » a léger-los, entà poder comentar, en tot saber de qué s’i parla, las presas de posicion deus elejuts.

Entà tornar aus mèdias occitans, segur que partatjam lo constat que hèn cara a dificultats de las bèras. Segur l’Ofici no’s pòt acontentar sonque d’estar ua estructura « qui torna distribuir » subvencions. Qu’a tanben d’estar un apèr d’acompanhament, d’experimentacion e d’iniciacion d’accions navèras. Qu’ensajam d’ac har, dab ua equipa de sheis entà vint-e-dus departaments, e ua prioritat d’accion cap a l’ensenhament – contra quatorze a l’Ofici public de la lenga basca entà un miei departament, b’ac cau brembar. Que solem esperar que los nostes mejans d’accions e contunharàn a créisher.

Mes que’s tròba tanben que la sauvaguarda de la lenga occitana qu’ei ua competéncia « partatjada », segon la lei Notre, çò qui significa que cada collectivitat i pòt préner la soa part. Las Regions no’s pòden pas substituir a las competéncias deus uns e deus autes. Mes qu’ei totun a bèths còps descoratjant de constatar que los qui’n hèn lo mensh e son tanben los a quí e hèn lo mensh d’arcast. Probable la situacion de la lenga ei de tant dramatica que facilita la designacion de boc emissari. Personaument, que m’estimi mei enqüèra aquerò au descoratjament, tot parièr com m’estimi mei l’indignacion, los arcasts e las demandas de compte, au silenci resignat de çò qui seré ua democracia en hrèita de contrapoder. Mes dilhèu qu’averem a ganhar a non pas enganar-se d’« enemic ».

Dilhèu l’Ofici e concentra lo huec de las criticas per’mor d’estar vadut d’ua illusion. L’illusion de créder que dab ua participacion de l’Estat a 65 000 euros a la soa vaduda, e ua equipa de sheis entà respóner aus enjòcs gigantàs d’un territòri qui n’ei tanben, anàvam hicar en plaça pro lèu las solucions entà triplar lo nombre de locutors… 

Entà çò qui’m pertòca, malaja n’èi pas briga nada competéncia en magia o en illusion. Ni nada competéncia lingüistica stricto sensu, de mei. Mes si non volem pas comptar que dab los qui parlan dejà la lenga entà sauvar-la, tant vau díser que non venceram pas, qu’ei ua simpla question estatistica : tà parafrasar Jean Mistler, en democracia, la majoritat qu’a rason tostemps. Aquesta conviccion qu’a necessàriament d’estar portada peus qui non parlan pas la lenga, ni ne’s reclaman pas tanpòc d’ua cultura occitana. Per’mor que s’ageish pas sonque que de sauvar ua lenga e ua cultura, que s’ageish de’s causir un modèle de societat.

Entà acabar, que’m sembla que los debats de uei non son pas especifics a la politica occitana, mes que tienen tanben, mei generaument, a las condicions d’exercici de la democracica representativa e lo son questionament actuau. La complexitat de las politicas publicas non facilita pas la causa, behida, e que pòt semiar la confusion. Un exemple hèra simple, que legèvi que 47% deu budget de l’Ofici (43 % en realitat suu programa 2019) èra dedicat au hialat Calandreta, e non pas a l’ensenhament public. Que’n poderem aisidament dedusir que privilegiam l’ensenhament privat associatiu au detriment de l’ensenhament public. Aquò qu’ei desbrembar-se pro viste que l’Estat e finança los pòstes d’ensenhaires hens lo public, çò qui n’ei pas lo cas per l’ensenhament privat associatiu abans un delai de contractualizacion de cinc ans. La logica « financèra » n’ei donc pas la medisha, e atau l’intervencion de l’Ofici, desparièra.

Cap ad aquò, que vos vòli assegurar que si non poderam pas tostemps estar d’acòrd, que m’i harèi tostemps totun – se’m sollicitan – tà respóner au mei plan, hens lo perimètre de responsabilitat qui ei men, de las accions de l’Ofici public de la lenga occitana. Malurosament, aqueths explics que seràn rarament simplistas, n’i averà dilhèu pas sovent de « bon » o de « maishant » tot designat, mes tostemps ua volontat de transparéncia e un engatjament sincèr en favor de la lenga.

Charline Claveau-Abbadie

Presidenta de l’Ofici public de la lenga occitana

Conselhèra regionau Navèra-Aquitània, delegada a las lengas e culturas regionaus